Dünyada ölüm hallarının təqribən 75 faizi qeyri-infeksion xəstəliklər səbəbindən baş verir. Bu xəstəliklərdən ən çox yayılmış və ölümcül olanı isə ürək-damar xəstəlikləridir. Xüsusilə infarkt və insult ölümlərin əsas səbəbləri sırasındadır. Hər il 18,6 milyondan çox insan ürək-damar xəstəliklərindən ölür. Üstəlik, bu ölümlərin üçdə biri 70 yaşına çatmadan baş verir.

Ürək-damar xəstəlikləri təkcə ölüm göstəriciləri ilə deyil, həm də əhalinin sağlamlığına daimi təsirləri ilə diqqəti cəlb edir. Bu gün dünyada 300 milyondan çox insan ürək xəstəliyi ilə yaşayır, 2 milyarddan çox insan isə ürək xəstəliyi riski altındadır.

Bəs ürək-damar xəstəliklərindən qorunmaq üçün gündəlik həyatda nələrə diqqət edilməlidir?

TNS mövzu ilə bağlı professor Ahmet Altuğ Çinçinin “TRTHABER”ə verdiyi açıqlamanı təqdim edir.

Həkim bildirib ki, ən çox rast gəlinən ürək-damar xəstəliyi koronar arteriya xəstəliyidir. O qeyd edib ki, ürək-damar xəstəlikləri Türkiyədə ölüm hallarının əsas səbəbidir: “Son illərdə risk faktorları tanınsa da, effektiv risk idarəetmə sistemləri və xolesterin salan dərmanlar kimi müalicə üsulları geniş yayılsa da, xəstəlikdə ciddi azalma müşahidə olunmur.

Ürək xəstəliklərinin yayılması yaş qrupları arasında əhəmiyyətli dərəcədə dəyişir. Koronar arteriya xəstəlikləri yaşla birlikdə əhəmiyyətli dərəcədə artır. Məlumata görə, 45-55 yaş qrupunda koronar arteriya xəstəliyinin nisbəti 6 faiz təşkil edir. Bu nisbət 55-65 yaş qrupunda yüzdə 17, 65 və yuxarı yaşda olan şəxslərdə isə yüzdə 28-ə yüksəlir. Yəni yaşı 65-dən yuxarı olan hər üç-dörd nəfərdən biri bu xəstəliklə yaşayır. Başqa sözlə, yaşlandıqca ürək-damar xəstəlikləri riski əhəmiyyətli dərəcədə artır”.

Professor qeyd edir ki, ürək xəstəlikləri təkcə yaşa görə deyil, həm də cinsinə görə fərqlənir: “Kişilərdə koronar arteriya xəstəliyinə tutulma ehtimalı qadınlara nisbətən çox daha erkən başlayır. Ancaq menopoz yaşından sonra say bərabərləşir. Koronar arteriya xəstəliyinin risk faktorları qadınlarda və kişilərdə fərqlidir.

Məsələn, 50 yaşdan aşağı siqaret çəkmək qadınlarda kişilərə nisbətən daha çox riskə səbəb olur, yüksək pis xolesterin (LDL) isə kişilərdə riskin daha çox artmasına səbəb olur. Bəzi əvvəlki araşdırmalardan da bəzi sübutlar var ki, koronar arteriya xəstəliyi qadınlarda daha ölümcüldür".

Hər il milyonlarla insanı təsir edən ürək xəstəlikləri əslində necə başlayır və risk faktorları hansılardır?

“Yetkinlərdə ürək-damar xəstəliklərinin inkişafında rol oynayan ən əhəmiyyətli faktor aterosklerozdur, yəni damar divarında yağ lövhələrinin əmələ gəlməsidir. Zamanla artan və əhəngləşən bu yağ lövhələri tac arteriyalarının tədricən daralmasına, bu lövhələrin daralmasına səbəb ola bilər. Hipertoniya, yüksək xolesterin, şəkərli diabet, siqaret, piylənmə, oturaq həyat tərzi, yaşın artması, kişi cinsi və təbii ki, genetik meyl kimi risk faktorları təkcə koronar arteriya xəstəliyi deyil, bütün ürək-damar xəstəliklərini artırır”.

O bildirib ki, sağlam həyat tərzi bir çox başqa xəstəliklərdə olduğu kimi ürək xəstəliklərinin qarşısının alınmasında əsas rol oynayır: “İntensivlik insandan insana fərqli olsa da, həftədə ən az 4 gün ən az 1 saat idmanın ürək sağlamlığının qorunmasında təsirli olduğu məlumdur. Əgər bunu planlı idman fəaliyyəti kimi etmək mümkün deyilsə, gündəlik həyatda aktivliyi artırmaq, yəni gün ərzində aktivliyi artırmaq imkanlarını axtarmaq lazımdır".

Həkim vurğulayıb ki, qidalanma da ürək sağlamlığında mühüm rol oynayır: “Doymuş yağ turşularında sıx olan bütün bərk yağlar (heyvan yağları da daxil olmaqla) azaldılmalı və zeytun yağı istehlak edilməlidir. Karbohidrat istehlakı kompleks karbohidratlardan alınmalı, sadə şəkərlərdən (un, nişasta və s. daxil olmaqla) qaçınılmalıdır. Ət istehlakı sağlam bişirmə üsulları ilə edilməli, qızartma kimi üsullarla əmələ gələcək sərbəst oksigen radikalları və oksidləşmiş yağ məhsullarından uzaq durulmalıdır.

Duz istehlakı ilə hipertoniya arasındakı əlaqə əksər insanlar tərəfindən bilinən bir həqiqətdir. Bu mənada ürək sağlamlığını qorumaq üçün duz istehlakının məhdudlaşdırılması da böyük əhəmiyyət kəsb edir.
Siqaretdən uzaq durmaq vacibdir.

Ürək-damar sağlamlığının qorunmasında digər vacib element diabetin yaxşı idarə olunmasıdır. Diabet xəstələrinin qan şəkərinə yaxşı nəzarət etmədən koronar arteriya xəstəliyindən qorunmaq çətindir”.

Aygün