Yediyimiz hər tikə yalnız bədənimizi deyil, ruhumuzu da formalaşdırır. Sağlam qidalanma depressiya və narahatlıq riskini azaltsa da, nizamsız qida qəbulu da psixologiyamızı təhdid edir.

TNS Qidalanma və ruh sağlamlığı arasındakı əlaqə ilə bağlı Türkiyənin Sağlamlıq Elmləri Universiteti Gülhane Qidalanma və pəhriz bölümü qida elmləri bölməsinin akademik üzvü professor Nevra Koçun açıqlamasını təqdim edir.

Professor son illərdə aparılan araşdırmaların yemək vərdişlərinin, qidalanmadakı dəyişikliklərin fərdlərin psixi sağlamlığına təsir etdiyini ortaya qoyduğunu bildirib.

Bəs, yemək vərdişləri əhvalımızı necə formalaşdırır?

O qeyd edib ki, meyvə, tərəvəz, tam taxıl, yağlı toxum və balıqların daha çox istehlakı ilə xarakterizə olunan Aralıq dənizi pəhrizi depressiya və narahatlıq riskini azaldır.
Digər tərəfdən, işlənmiş qidalar, rəfinə şəkərlər, trans və doymuş yağlarla zəngin qidalar əhval pozğunluğu riskini artıra bilər.
Təbii ki, qida maddələri ilə psixi sağlamlıq arasındakı əlaqə bunlarla məhdudlaşmır.

Karbohidratlar, zülallar və yağlardan ibarət olan makronutrientlər beyin funksiyası və emosional tənzimləmə üçün vacib elementlərdir.

Bunun əksinə olaraq, qeyri-adekvat protein qəbulu da əhval-ruhiyyənin qeyri-sabitliyinə səbəb ola bilər: “Sağlam yağlar, xüsusilə də doymamış yağlar və omeqa-3 yağ turşuları neyronların bütövlüyünü və ünsiyyətini dəstəkləyir. İnsan beyni əsasən yağlardan ibarət olduğundan, xüsusilə omeqa-3 yağ turşuları (EPA və DHA) beyin fəaliyyətində mühüm rol oynayır. Omeqa-3 yağ turşularının kifayət qədər qəbulu depressiya əlamətlərini azaldır”.

Mütəxəssis psixi sağlamlığın qorunmasında mühüm rol oynayan vitamin və minerallardan da danışıb:“ B qrupunun vitaminləri, xüsusən də fol turşusu və B12 neyromediator (bioloji fəal maddələr) sintezinə kömək edir və əhval-ruhiyyənin tənzimlənməsinə kömək edir. Bu vitaminlərin aşağı səviyyədə olması depressiv pozğunluqların artması riski ilə əlaqələndirilir. Yaşıl yarpaqlı tərəvəzlərdə və qoz-fındıqlarda olan maqnezium neyronları oyandıran və stresə cavab verən bir mineral olduğundan, çatışmazlığı narahatlığa səbəb ola bilər.

Yüksək şəkərli pəhrizlər qan şəkəri səviyyələrində dalğalanmalara səbəb olar ki, bu da əhval dəyişikliyinə, əsəbiliyə və yorğunluğa səbəb ola bilər. Şəkər qəbulu həmçinin depressiya və narahatlıq pozğunluqlarında rol oynayan artan iltihab və oksidləşdirici stresslə əlaqələndirilir. Tədqiqatlar yüksək şəkər qəbulunu həmçinin depressiya riskinin artması ilə əlaqələndirir.
Gündəlik həyatda tez-tez istehlak edilən qazlı içkilər və turş qidalar əhval-ruhiyyəyə birbaşa deyil, bağırsaq sağlamlığı ilə təsir edə bilər Həddindən artıq işlənmiş, turşu qidalar bağırsaq mikrobiotasına mənfi təsir göstərməklə psixi sağlamlığa mənfi təsir edə bilər. Bağırsaqlarımızda yaşayan mikrobiota beyin funksiyasına və əhval-ruhiyyəyə əhəmiyyətli dərəcədə təsir göstərir”.
Professor bildirib ki, son illər aparılan tədqiqatlar probiyotiklər və prebiyotiklərlə zəngin pəhrizlərin bağırsaqların sağlamlığını inkişaf etdirə biləcəyini və hətta depressiya əlamətlərini yaxşılaşdıra biləcəyini ortaya qoyur.

Son illərdə artan elmi araşdırmalarla qidalanma ilə psixi sağlamlıq arasındakı əlaqənin daha yaxşı başa düşüldüyünü ifadə edən həkim bildirib: “Gələcəkdə qidalanma vərdişlərinin psixoloji məsləhət və terapiya proseslərinə inteqrasiyası psixi sağlamlığın gücləndirilməsi üçün əhəmiyyətli bir yanaşma ola bilər. Bu kontekstdə fərdlərə qidalanmaya əsaslanan psixi sağlamlıq təlimatı verən qidalanma mütəxəssisləri psixoloji pozğunluqların qarşısının alınması və idarə olunması üçün faydalı strategiyalar təklif edə bilərlər".

Aygün