Ailədə uşaqlarla necə rəftar etməli?

Bu, dünyada ən çox cavabı axtarılan suallardan biridir. TNS-in bu barədə suallarını psixoloq İlhamə Hüseynli cavablandırıb.

- Valideynlərdən övladları ilə bağlı müraciətlər çox olur?

- Bu aylarda müraciətlər daha çox olur, çünki uşaqlar artıq tətilə hazırlaşırlar. Buna görə də gərgin iş rejimindəyik.

- Daha çox hansı problemlərdən şikayətlənirlər?

- Əksər hallarda kəkələmə, autizm sindromu, ailə münasibətləri, uşaqlarda psixi və nitq inkişafının ləngiməsi ilə bağlı müraciətlər olur. Mən autist mütəxəssisi olduğum üçün daha çox bu tip uşaqları qəbul edirəm.

- Bütün bu müraciətlərin səbəbini nə ilə əlaqələndirirsiniz?

- Şəxsən mən bütün problemləri valideynlər ilə əlaqələndirirəm. Çünki bütün bu problemlər valideyn diqqətsizliyindən əmələ gəlir. Məsələn, kəkələmə nədən yarana bilər? Əgər yalnız valideynləri nəzərdə tuturamsa, münaqişədə də bir-birinə ünvanlanan təhqiredici sözlər, atanın anaya qarşı şiddəti, səs-küy uşaqda qorxu yaradır. Nəticədə uşaq danışanda həyəcanlanır və bu da asanlıqla kəkələməyə gətirib çıxarır. Amma burda təbii ki, başqa məsələlər də var. Gəlin, bir az da autizm sindromundan, ya da psixi inkişaf ləngiməsindən danışaq. Təəssüf ki, hələ də autizm sindromunun səbəbi bilinmir, amma əksər hallarda uşaqları 3 yaşından tez televizorun qarşısında çox oturtmaq, elektronikaya həvəsləri və buna valideyninin icazəsi ləngiməyə gətirib çıxara bilər. Çünki televizor uşağa informasiya verir, amma uşaq onunla dialoq qura bilmir.

- Gender məsələsinə diqqət çəkmək istəyirəm. Kimlər daha problemlidir, qadınlarmı, kişilərmi? Müşahidələriniz nə deyir?

- Bizə müraciət edən valideynlər arasında problemli tərəf daha çox analar olur. Analar çox tələsirlər. Düşünürlər ki, problem 1 aya həll olunmalıdır.

- Əslində nə qədər vaxta həll olunmalıdır?

- Təbii ki, belə uşağın müalicəsi 1 aya tamamlana bilməz. Atalar daha çox anaları sıxışdırırlar, onlar da bizi. Amma mənim valideynlərə ilk şərtim bu olur ki, tələssələr, uşağı qəbul etməyəcəyəm. Bu barədə bəxtim gətirib. Birgə çalışmağımız uğurlu nəticəyə gətirib çıxarır.

- Dediniz ki, ailə münasibətləri ilə bağlı müraciət edənlər də var. Məşhur sualı vermək istəyirəm: qadınlar nə istəyir?

- Qadınların nə istədiyini söyləmək bir az çətindir. Çünki mən biz qadınları 2 qrupa bölürəm. Birinci qrupdakıları rahat ailə, övladının, həyat yoldaşının yanında olması dünyanın ən xoşbəxt qadını edir. Amma xanımlarımız kişiləri çox sahiblənməməlidir. Çünki bu, onları bezdirə bilər. İkinci qrup qadınlar isə daha çox şöhrətpərəst, pula düşkün olduqlarından həyat yoldaşlarının onlara qarşı münasibəti elə bir əhəiyyət kəsb  etmir. Əsas maddi istəkləri yerinə yetirilsin, tamam.

- Bəs kişilər?

- Kişiləri də 2 qrupa ayırıram. Birincilər qadını sevib, onu hərtərəfli xoşbəxt etməyə çalışan, ailəsini hər şeydən öndə tutanlardır. İkinci qrupdakılar isə bir qadından doya bilməyən, başqalarına sahib olmğa çalışanlardır. Təbii ki, o ailədən ailə olmaz.

- Hansı halda onlar bir-birlərini tamamlayırlar?

- Təbii ki, hər ailədə problemlər olur. Bir-birlərinə hörmət varsa, uşaqların tərbiyəsində hər iki tərəf çalışırsa, ailənin yükünü sadəcə kişi və ya qadın çəkmirsə, deməli, problemlər kiçik və həll olunacaq problemlərdir.

- Yarım qalmış cütlükləri nə bütövləşdirə bilər?

- Bəzən cütlüklər düşünürlər ki, onları tamamlayan cinsi münasibətlərdir. Amma bilməlidirlər ki, yataqdan sonra onların danışmağa mövzuları olmalıdır. Bu söhbət onları bütövləşdirə, münasibətləri dərinləşdirə bilər.

- Bir qadını nə dəyişə bilər?

- Bir qadını pis tərəfə dəyişən kişinin diqqətsizliyi, dəfələrlə etdiyi xəyanət, ailədə kobudluq etməsi, uşaqlarla maraqlanmaması, şiddət və digər səbəblərdir. Qadın bu vaxt psixoloji baxımdan stresli, əsəbi olur. Bu da təbii ki, uşaqların üzərində öz təsirini göstərir. Əgər qadın hamilədirsə, bu, döldə də bir sıra problemlərə yol aça bilər. Ona görə ailədə qarşılıqlı anlayış çox önəmlidir: ər-arvadın bir-birinə verdiyi cavablar, gərginlik yaratmayan reaksiyalar.

- “Hə”, “yaxşı”, “oldu”, “razıyam”… Ailədə qadının kişiyə verdiyi bu cavablar hörmətdir, zəifliklik, yoxsa mentalitetdən irəli gələn məsələ?

- Bu sadaladığınız cavablar hörmət üzərində olan cavablardır. Belə ailələrdə sağlam uşaq dünyaya gəlir və sağlam gələcək qurulur. Təbii ki, bu cavablar hər iki tərəfə aid olmalıdır.

- Bu “razıyam”lar həmişə olmalıdır?

- "Razıyam"lar həmişə olmamalıdır. Çünki qadının öz fikri, düşüncəsi, istəkləri də olmalıdır. Amma bunu həyat yoldaşına düzgün şəkildə ötürmək məsələsi var. Bunu da hər qadın bacarmır.

- Neçə müddətdir, bu sahədəsiniz?

- Artıq 9 ildir ki, bu sahədəyəm. Universitetdə oxuduğum illərdən psixologiya ilə maraqlanıram (daha çox uşaq psixologiyası ilə) və Azərbaycanda, xaricdə müxtəlif kurslara gedirəm.

- Xanımlara nə demək istəyirsiniz?

- Xanımlara ən əsası səbirli olmağı məsləhət görürəm, istər münasibətlərdə, istərsə də ailədə, uşaqların tərbiyəsində.

Azadə Yolçu