Britaniyalı alim Çarlz Darvinin təkamül nəzəriyyəsi müasir elmin məhək daşlarından biridir. Növlərin təbii seçmə adlanan mexanizm vasitəsilə illər ərzində dəyişməsi fikri dünyada bir inqilaba səbəb olub.

Lakin onun heyvanların insanlar kimi şüurlu olması ilə bağlı fikirləri indiyədək qəbul edilmir.

TNS-in məlumatına görə, Darvin insanlar və heyvanlar arasında həzz və ağrı, xoşbəxtlik və bədbəxtlik hiss etməkdə əsaslı fərq olmadığını deyib. Ancaq onun heyvanların düşündüyü və hiss etdiyi təklifi əksər heyvan davranışı mütəxəssisləri tərəfindən uzun müddət inkar edilib.

Heyvanlara reaksiyalarına görə şüur ​​aid etmək böyük günah sayılıb. İnsan xüsusiyyətlərini, duyğularını və davranışlarını heyvanlar üzərində əks etdirməyin heç bir elmi əsasının olmadığı və heyvanların zehnində baş verənləri sınamağın heç bir yolu olmadığı iddia edilib.

Beləliklə, əgər heyvanların ətraflarında baş verənləri hiss etmək və qavramaq qabiliyyəti ilə bağlı yeni tapıntılar ortaya çıxırsa, bu, onların əslində şüurlu olduqları anlamına gələ bilərmi?

Elmi araşdırmalar bizə nə deyir?

İndi bilirik ki, arılar saya bilir, insan üzlərini tanıya bilir və alətlərdən istifadə etməyi öyrənir.

London Kraliça Meri Universitetinin professoru Lars Çittka arı zəkasına dair bir çox mühüm tədqiqatlar aparır.

"Arılar bu qədər ağıllıdırsa, bəlkə də düşünə və hiss edə bilərlər. Bu bacarıqlar şüurun tikinti materiallarıdır", - Çittka deyir.

Professorun araşdırmaları nəticəsində məlum olub ki, arılar travmatik hadisədən sonra davranışlarını dəyişir və oyun oynamaq qabiliyyətinə malikdirlər.

"Bütün dəlilləri nəzərə alsaq, arıların şüurlu olma ehtimalı yüksəkdir", - Çittka bildirir.

Və təkcə arılar deyil. Bir çox alim iddia edir ki, heyvanlarda şüurla bağlı məlum olan hər şey yenidən nəzərdən keçirilməlidir.

“London School of Economics”dən professor Conatan Birçin sözlərinə görə, indiyə qədər əldə edilən tapıntılar qəti bir nəticəyə işarə etməsə də, bütün elmi araşdırmalar birlikdə nəzərə alınarsa heyvanların şüurlu olma ehtimalı "real" görünür.

Bu vəziyyət təkcə meymun və delfin kimi digər heyvanlardan daha inkişaf etmiş bir mərhələyə çatmış heyvanlara aid deyil.

Bəzi ekspertlər hesab edir ki, ilanlar, səkkizayaqlılar, xərçənglər, arılar və hətta meyvə milçəkləri kimi canlılar da şüurlu ola bilər.