Çox sürətli hərəkətləri ilə böyük dağıntılara səbəb ola bilən sunamilərin tarix boyu yaratdığı dağıntılar təəccüb doğurur.

Sunamilər okeandan gələn nəhəng dalğalardır. Adətən zəlzələ və ya vulkanın yaratdığı kütləvi su turbulentliyi nəticəsində yaranan bu təbii fəlakət böyük dağıntılara səbəb olur.

TNS tarixdə məlum olan 10 ən dağıdıcı sunami haqqında məlumatları təqdim edir.

1. Sumatra, İndoneziya (2004)- İndoneziyanın Sumatra şəhərində baş vermiş zəlzələ və sunami, ümumiyyətlə, bütün zamanların ən pis sunamisi hesab olunur. Bu dağıntı dekabrın 26-da Sakit Okeanın Sumatra sahillərində 9,1 bal gücündə zəlzələ baş verdikdə başlayıb.

Bu zəlzələnin yaratdığı sunami 3 mil daxili ərazini əhatə edən 50 metrdən hündür dalğalar yaradıb. Sumatra sunamisi indiyə qədər ən böyük sunami dalğası olmasa da, ən dağıdıcı hesab olunur, çünki təxminən 230.000 insanın həyatına son qoyub, 225.000 nəfəri yaralayıb və 10 milyard dollardan çox ziyan vurub.

2. Şimali Sakit Okean Rim, Yaponiya (2011) - 11 mart 2011-ci ildə baş vermiş böyük Sendai zəlzələsi və sunami indiyə qədər baş vermiş ən böyük sunamidir. Yaponiyanın əsas Honşu adasının sahillərində meydana gələn bu sunami, 40 metrdən yüksək dalğaların saatda 500 mil sürətlə hərəkət etməsinə səbəb olan 9.0 bal gücündə sualtı zəlzələ ilə başlayıb.

Bu sunami təxminən 18.000 insanın həyatına son qoyub, yarım milyon insan evsiz qalıb və 235 milyard dollardan çox ziyana səbəb olub. Bundan əlavə, Yaponiya sahillərindəki bir çox atom elektrik stansiyasına yaxınlığı səbəbindən demək olar ki, Çernobıl faciəsi qədər pis olub.

3. Lituya körfəzi, Alyaska (1958) - Böyüklüyünə görə, Lituya körfəzindəki sunami tarixdə qeydə alınan ən böyük meqasunamidir. Sunami Lituya körfəzinə 90 milyon tondan çox qaya və dağıntının atılması ilə nəticələnən 7,8 bal gücündə güclü zəlzələ nəticəsində baş verib. Bu sunaminin hündürlüyü təxminən 53 metr olub və tarixdə ən böyük sunami dalğasını yaradıb. Bununla belə, sunami yalnız beş nəfərin ölümünə və cüzi ziyana səbəb olduğu üçün o qədər də “şöhrət” qazanmayıb.

4. Lissabon, Portuqaliya (1755)- Bu sunami, Portuqaliyanın liman şəhərlərində üç ayrı sunami dalğasına səbəb olan 8,0 bal gücündə bir sıra zəlzələlər nəticəsində yaranıb. Bu dalğaların ən dağıdıcısı Lissabonu vuran və təxminən 30 metr hündürlüyünə görə tarixin ən böyük dalğalarından biri hesab edilən və sahil boyu yüzlərlə kilometr məsafədə yerləşən şəhərlərə təsir edən dalğa idi. Bundan əlavə, təkcə Lissabonda ölənlərin sayının 60 min olduğu bilinir.

5. Krakatu, İndoneziya (1883) - Ən çox sunami zəlzələlər nəticəsində olsa da, bu sunami vulkan püskürməsi nəticəsində baş verib. Təxminən 37 metr hündürlüyündə olan bu sunaminin 40 minə yaxın insanın ölümünə, 30 minə yaxın insanın isə yaralanmasına səbəb olduğu məlumdur.

6. Enşunada dənizi, Yaponiya (1498)- Enşunada dəniz sunamisinin qeydə alınmış ən qədim sunami olduğu bilinir. Sentyabrın 20-də səhər saatlarında baş verən hadisə Kii, Saqami, İzu, Suruqu və Mikava kimi sahilyanı şəhərləri əhatə edib. Sunamiyə səbəb olan zəlzələnin maqnitudası dəqiq bilinməsə də, əksər ekspertlər bunun 8,3 bal gücündə olduğunu düşünür. Eyni zamanda, ortaya çıxan dalğanın da dəqiq hündürlüyü məlum olmasa da, 30 mindən çox insanın ölümünə səbəb olduğu bilinir.

7. Nankaydo, Yaponiya (1707)- Bu sunami dalğasının hündürlüyü təxminən 100 metr olub və 8,4 bal gücündə zəlzələ nəticəsində baş verib. Bundan əlavə, 30 mindən çox insanın öldüyü, eyni sayda binanın dağıldığı, onlarla dalğanın torpağı kilometrlərlə sürüklədiyi məlumdur.

8. Cənubi Çili, Cənubi Amerika (1960)- 1960-cı ildə Çilinin cənubunda 9,5 bal gücündə, indiyə qədər qeydə alınan və qlobal təsir göstərəcək qədər güclü olan böyük zəlzələ baş verib. Zəlzələ çoxlu dağıntılara səbəb olub və bəzi ərazilərdə hündürlüyü 80 metrə çatan sunami dalğası yaradıb. Bu dalğa təxminən 140 nəfərin ölümünə və 2 milyondan çox insanın evsiz qalmasına səbəb olub.

9. Messina, İtaliya (1908)- Messina düzənliyində 7,5 bal gücündə zəlzələ olub və 12 metr hündürlüyə çatan sunami dalğaları yaradıb, 80 min insanın həyatına son qoyub. Səhər sübh tezdən baş verən fəlakətə hazır olmayan insanlar 10-dan çox dağılmış şəhərdən köçmək məcburiyyətində qalıblar.

10. Helens dağı, Vaşinqton (1980)-Vaşinqtonda Helens dağında vulkan püskürməsi son 50 ildə ABŞ-də baş verən ən şokedici və qorxulu təbii fəlakətlərdən biridir. 1980-ci il mayın 18-də dağın Spirit gölünə doğru olan hissəsində güclü partlayış olub. Bunun nəticəsində hündürlüyü 800 metrdən çox olan sunami dalğası Marqaret dağının kənarına çırpıldı. İnsan itkisi olmasa da, bu, tarixin ən uzun sunamilərindən biri kimi tanınır.